Հատված
Ռուսաստանը Առաջին աշխարհամարտի մեջ էր մտել, որ Անգլիայի և Ֆրանսիայի աջակցությամբ պարտության մատներ Գերմանիային՝ գրավելով Կոստանդնուպոլիսը, Բոսֆորի և Դարդանելի նեղուցները և Արևմտյան Հայաստանը: Միևնույն ժամանակ Ռուսաստանի տիրապետող դասակարգերը հույսեր ունեին ճնշելու պրոլետարիական շարժումը: Միայն այդպես կարող էին ճնշել երկրում հասունացող հեղափոխական շարժումը: 1915 թ. գարնանը և ամռանը զենքի, սննդի, հանդերձանքի, նաև զանազան այլ պատճառներով ռուսական զորքերը նահանջեցին՝ թողնելով Լեհաստանը, Մերձբալթիկայի ու Բելառուսիայի մի մասը: 1915 թ. մայիսից մինչև հոկտեմբեր Ռուսաստանը կրեց մեծ կորուստներ, ավելի քան 150 հազար սպանված ու 1 միլիոնից ավելի վիրավոր: Ռուսաստանի պետական պարտքը 1917 թ. հասավ 33.6 միլիարդի: Քայքայում ապրեցին արդյունաբերությունն ու տնտեսությունը: Ռուսաստանի ազգային ինքնուրույնությանը վտանգ էր սպառնում: Պատերազմային տարիներին ավելի ծանրացավ բանվորների աշխատանքը: Վերացվեցին կանանց, տղամարդկանց և երեխաների աշխատանքներին առնչվող, մինչ այդ եղած սահմանափակումները: Տասնապատիկ ավելացավ մարդկանց դաժան շահագործումը: Այս ամենը երկրում ստեղծեց ատելության մթնոլորտ ցարիզմի նկատմամբ՝ ծայրահեղորեն սրելով դասակարգային անհաշտ պայքարը երկրում: Պատերազմի առաջին իսկ օրերից ցարական կառավարությունը փորձեց ջախջախել բոլշևիկյան կազմակերպությունները՝ դրանով իսկ թուլացնելով հեղափոխական շարժումը Ռուսաստանում: Բանտերն ու աքսորավայրերը լցվեցին աշխատավոր մարդկանցով: Չնայած այս ամենին՝ չհաջողվեց կանխել հեղափոխական շարժումը: 20-րդ դարասկզբի երկու հեղափոխությունները դարձան պատմակիան անխուսափելի իրողություններ:
Գրականության ցանկ
1. Բարսեղյան Խ., Ռուսաստանի առաջին հեղափոխությունը և նրա արձագանքները Հայաստանում, «Լրաբեր հասարակական գիտությունների», 1985, 5 /33/:
2. Թորոսյան Ջ., Հայաստանի տարածքներն ըստ 1920 թվականի դեկտեմբերի 2-ի Երևանի համաձայնագրի, «Մխիթար Գոշ», գիտական հոդվածներ, 2014, 2/41/:
3. Լյաշչենկո Պ., ՍՍՀՄ ժողովրդական տնտեսության պատմություն, հ. 2, Երևան, 1950:
4. Մելիքյան Հ. Ս., Հոկտեմբերյան հեղափոխությունը և Կովկասյան բանակը, Երևան, 1970:
5. Краткая история рабочего двийения в Росии, М., 1962.
6. Marc Ferro (avec Jean Elleinstein), La Revolution d’Octobre, L’Humanite en Marche, d. du Burin, 1972.
7. Trotsky L., Ma vie, Gallimard, coll. Folio, Paris, 2004.