Պարտավորությունների դասակարգում

Հատված

Պարտավորությունը քաղաքացիական իրավահարաբերությունների առավել տարածված ձևերից մեկն է: Այն միջնորդավորում է նյութական բարիքների տեղափոխությունը (գույք, աշխատանք, ծառայություն և այլն) մի անձի տնտեսության ոլորտից դեպի մյուս անձի տնտեսության ոլորտ: Քանի որ քաղաքացիական շրջանառությունում նյութական բարիքների տեղափոխությունը իրականացվում է կոնկրետ քաղաքացիական շրջանառության մասնակիցների կողմից, ուստի պարտավորությունը ծագում է կոնկրետ անձանց միջև և այդ պատճառով էլ այն դասվում է հարաբերական իրավահարաբերությունների շարքին: Քանի որ նյութական բարիքների շրջանառությունը չի կարող իրականացվել առանց ակտիվ գործողությունների, ուստի պարտավորական իրավահարաբերություններում իրավազոր անձը (պարտատեր) օժտված է սուբյեկտիվ իրավունքով՝ պահանջել պարտավոր անձից (պարտապան) կատարելու որոշակի ակտիվ գործողություններ՝ գույք հանձնել, աշխատանք կատարել, ծառայություն մատուցել, դրամ վճարել և այլն: Այդ պատճառով էլ պարտավորական իրավահարաբերություններում սուբյեկտիվ իրավունքը կոչվում է պահանջի իրավունք: Դրա հետ միասին երբեմն պարտապանը պարտավոր է ձեռնպահ մնալ որոշակի գործողություններ կատարելուց, սակայն միայն այնպիսի ձեռնպահ մնալուն, որն ուղեկցում է իր ակտիվ գործողություններին, բայց չի փոխարինում դրանց: